Alışveriş Bağımlılığı Nedir?

Alışveriş bağımlılığı, kompulsif satın alma davranışı olarak da bilinen ve bireyin alışveriş yapma dürtüsünü kontrol edemediği bir tür davranışsal bağımlılıktır. Alışveriş bağımlılığı, kişinin finansal durumunu, sosyal ilişkilerini ve genel yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilir.

Belirtiler

Kontrol Edilemeyen Alışveriş Dürtüsü

• Açıklama: Birey, alışveriş yapma isteğini kontrol edemez ve ihtiyaç duymadığı şeyleri satın alır.
• Örnekler: İhtiyaç olmamasına rağmen aynı üründen birden fazla almak, belirli bir bütçe dahilinde kalmayı başaramamak.

Zaman ve Para Kaybı

• Açıklama: Birey, alışverişe aşırı zaman ve para harcar.
• Örnekler: Maddi durumunu zorlayan alışverişler yapmak, kredi kartı borçlarını biriktirmek, alışveriş için planlanmamış zamanları kullanmak.

Alışverişe Bağımlı Hissetme

• Açıklama: Birey, ruh halini düzeltmek veya stresle başa çıkmak için alışveriş yapma ihtiyacı hisseder.
• Örnekler: Üzgün, kaygılı veya stresli hissettiğinde alışveriş yapmak, alışveriş yapmadığında huzursuz hissetmek.

Sosyal ve Mesleki Sorunlar

• Açıklama: Alışveriş bağımlılığı, bireyin sosyal ilişkilerini ve iş performansını olumsuz etkileyebilir.
• Örnekler: Aile içi tartışmalar, arkadaşlık ilişkilerinin bozulması, iş yerinde verimlilik düşüşü.

Gizli Alışveriş

• Açıklama: Birey, yaptığı alışverişleri başkalarından saklar veya gizler.
• Örnekler: Alışveriş alışkanlıkları hakkında yalan söylemek, satın alınan ürünleri gizlemek veya saklamak.

Nedenleri

Psikolojik Faktörler

• Ruh Hali Yönetimi: Alışveriş, bireyler için bir kaçış veya rahatlama yolu olabilir. Depresyon, anksiyete veya stres gibi duygusal durumlarla başa çıkmak için alışveriş yapılabilir.
• Düşük Özsaygı: Kendine güven eksikliği yaşayan bireyler, kendilerini daha iyi hissetmek için alışveriş yapabilirler.

Biyolojik Faktörler

• Beyin Kimyası: Alışveriş, beyinde dopamin salınımını artırarak geçici bir haz ve ödül hissi yaratabilir. Bu, alışveriş yapmanın tekrarlanmasına yol açabilir.
• Genetik Yatkınlık: Ailede bağımlılık öyküsü olan bireyler, alışveriş bağımlılığına daha yatkın olabilirler.

Sosyal ve Çevresel Faktörler

• Kültürel Etkiler: Toplumun tüketim kültürü ve medya tarafından teşvik edilen tüketim alışkanlıkları, alışveriş bağımlılığı riskini artırabilir.
• Sosyal Baskı: Çevredeki insanların alışveriş alışkanlıkları ve sosyal beklentiler, bireyleri daha fazla alışveriş yapmaya yönlendirebilir.

Tedavi Yöntemleri

Psikoterapi

Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT)

• Açıklama: BDT, bireyin alışveriş alışkanlıklarını ve bu alışkanlıklarla ilişkili düşünce kalıplarını değiştirmeye odaklanır.
• Uygulama: Terapist, bireyin alışveriş tetikleyicilerini tanımlamasına ve bu tetikleyicilere karşı sağlıklı başa çıkma stratejileri geliştirmesine yardımcı olur.

Motivasyonel Görüşme

• Açıklama: Bu terapi yöntemi, bireyin tedaviye yönelik motivasyonunu artırmayı ve değişim isteğini güçlendirmeyi amaçlar.
• Uygulama: Terapist, bireyin alışveriş bağımlılığının nedenlerini keşfetmesine ve tedavi sürecine dair içgörü kazanmasına yardımcı olur.

İlaç Tedavisi

• Açıklama: Alışveriş bağımlılığı tedavisinde spesifik bir ilaç tedavisi olmamakla birlikte, eşlik eden depresyon veya anksiyete gibi zihinsel sağlık sorunlarının yönetiminde antidepresanlar veya anksiyolitikler kullanılabilir.
• Uygulama: İlaç tedavisi, bir psikiyatristin gözetiminde olmalıdır ve psikoterapi ile birlikte uygulanabilir.

Destek Grupları

• Açıklama: Destek grupları, alışveriş bağımlılığı olan bireylerin deneyimlerini paylaşabileceği ve birbirlerinden destek alabileceği grup terapisi modelidir.
• Uygulama: Bu gruplar, bireylerin yalnız olmadıklarını hissetmelerine ve sosyal destek almalarına yardımcı olabilir.

Mali Danışmanlık

• Açıklama: Alışveriş bağımlılığı nedeniyle mali sorunlar yaşayan bireyler için mali danışmanlık hizmetleri sunulabilir.
• Uygulama: Bütçe yönetimi, borçların ödenmesi ve finansal durumun düzeltilmesi konularında profesyonel destek sağlanır.

 

Alışveriş bağımlılığı, kontrol edilemeyen alışveriş dürtüsü ile karakterize edilen bir davranışsal bağımlılıktır. Bu durum, bireyin finansal durumunu, sosyal ilişkilerini ve genel yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilir. Tedavi yöntemleri arasında bilişsel davranışçı terapi (BDT), motivasyonel görüşme, ilaç tedavisi, destek grupları ve mali danışmanlık yer alır. Uzman Dr. Turan Çetin'in İstanbul Suadiye'deki özel psikiyatri kliniğinde, alışveriş bağımlılığı ile mücadele eden bireylere kapsamlı ve kişiselleştirilmiş tedavi hizmetleri sunulmaktadır. Bu tedavi yöntemleri ile alışveriş bağımlılığından kurtulmak ve daha dengeli bir yaşam sürmek mümkündür.